Wersja wysokokontrastowa
Godziny pracy Muzeum:
wtorek, piątek 9.30 – 15.30 • sobota, niedziela 12.00 – 15.00
A A A
Muzeum Regionalne w Åšrodzie ÅšlÄ…skiej
  • English
  • Polski
  • Deutsch
18.04.2011 •

SKARB ÅšREDZKI

 Skarb Å›redzki do 31.12.2023 r., bÄ™dzie eksponowany w Muzeum Narodowym we WrocÅ‚awiu.
 
Ekspozycja wzbogacona została o dodatkowe elementy : orzełka i kwiaton z korony oraz pierścień z perłą.
Zabytki te zostaÅ‚y w 2005 r. odebrane w Olsztynie dwóm mężczyznom, którzy próbowali je sprzedać w tamtejszych antykwariatach.
Serdecznie zapraszamy

Klejnoty eksponowane są w przyciemnionym skarbcu, oświetlone światłowodami. W tle słychać komentarz na temat całej historii skarbu. Seans trwa 10 minut.


Komentarz do wystawy  Skarbu Åšredzkiego w Muzeum Regionalnym w Åšrodzie ÅšlÄ…skiej
Tak zwany skarb Å›redzki można niewÄ…tpliwie okreÅ›lić jako odkrycie stulecia w Europie Å›rodkowej. Znalezisko tym cenniejsze, że ziemia Å›lÄ…ska jest obecnie szczególnie uboga w zabytki Å›redniowiecznej sztuki zÅ‚otniczej. Odkryte klejnoty monarsze sÄ… najstarszymi zachowanymi w Polsce i krajach oÅ›ciennych. Najznamienitszy zabytek - korona jest jednÄ… z kilkunastu zachowanych wczesnych koron gotyckich w Europie i jedynÄ… zwieÅ„czonÄ… orÅ‚ami. Niezwykle rzadka jest także zapona - jedna z kilkunastu istniejÄ…cych w Europie.
W 1985 r. w czasie prac budowlanych, prowadzonych na Starym MieÅ›cie w Åšrodzie ÅšlÄ…skiej, odkryto skarb srebrnych groszy praskich z 1 poÅ‚owy XIV w., zawierajÄ…cy w naczyniu glinianym blisko 4000 monet. Trzy lata później, w czasie rozbiórki sÄ…siedniego domu, natrafiono ponownie na skarb blisko 4000 groszy praskich z 1 poÅ‚owy XIV w., 39 zÅ‚otych florenów z tego samego okresu ponadto depozyt zastawny zÅ‚ożony z przedmiotów zÅ‚otych - gÅ‚ównie klejnotów monarszych.
NajwartoÅ›ciowszÄ… częściÄ… caÅ‚ego znaleziska sÄ… klejnoty monarsze, pochodzÄ…ce z różnych czasów i warsztatów, a należące pierwotnie do różnych osób. Najstarszym wyrobem z koÅ„ca XII - pocz. XIII w. jest para dwustronnych zawieszek do stroju kobiecego. ReprezentujÄ… one styl bizatyzujÄ…cy, szeroko rozpowszechniony na rozlegÅ‚ych terenach od SÅ‚owiaÅ„szczyzny Wschodniej, poprzez BaÅ‚kany aż do Italii.
Nieco młodsza jest XIII-wieczna para jednostronnych zawieszek do stroju kobiecego. Ich strona przednia wysadzana jest wyłącznie granatami czeskimi, co może wskazywać na Czechy jako miejsce powstania zawieszek. Do kompletu z nimi należy też podobnie zdobiona zapinka z ptakiem.
Z 3 ćwierci XIII w. pochodzi zestaw zÅ‚ożony z olbrzymiej zapinki - zapony ozdobionej umieszczonÄ… w centrum kameÄ… z orÅ‚em, sÅ‚użącej jako ozdoba mÄ™skiego stroju ceremonialnego wÅ‚adcy oraz, pozbawiony obecnie oczka, okazaÅ‚y pierÅ›cieÅ„ zdobiony motywem gÅ‚ów zwierzÄ™cych. Cechy stylistyczne, zwÅ‚aszcza zapony, wskazujÄ… na szkoÅ‚Ä™ wÅ‚oskÄ….
Najwspanialszym klejnotem jest niewieÅ›cia korona weselna z poczÄ…tków XIV w. zdobiona orÅ‚ami z pierÅ›cieniami w dziobach i ponadto krzewami winnej latoroÅ›li. Jest ona wyrobem zÅ‚otnika francuskiego lub wÅ‚oskiego, pracujÄ…cego na monarszym dworze. Liczne Å›lady napraw Å›wiadczÄ… o dÅ‚ugim okresie użytkowania korony, a wprawione wtórnie granaty dowodzÄ…, że naprawiono jÄ… w Czechach. Przypuszczalnie z wÅ‚aÅ›cicielkÄ… korony Å‚Ä…czyć należy również pierÅ›cieÅ„ z szafirem, powstaÅ‚y mniej wiÄ™cej w tym samym czasie.
Ponadto w skÅ‚ad depozytu zastawnego wchodziÅ‚a zÅ‚ota taÅ›ma z motywem winoroÅ›li, wykonana prawdopodobnie w Czechach na poczÄ…tku XIV w., która nigdy nie zostaÅ‚a zamontowana na gotowym wyrobie - np. okuciu książki czy relikwiarza.
Do skarbu należy także, prymitywnie wykonany w XIV w., zÅ‚oty pierÅ›cionek z gwiazdkÄ… i póÅ‚księżycem, pierwotnie dekorowany czerwonÄ… emaliÄ….
Wszystkie przedmioty wchodzÄ…ce w skÅ‚ad depozytu zastawnego użytkowane byÅ‚y przez osoby należące do najwyższych warstw Å›redniowiecznego spoÅ‚eczeÅ„stwa. Nieznane nam okolicznoÅ›ci zmusiÅ‚y je do zastawienia klejnotów u bogatego kupca Å›redzkiego, który okoÅ‚o poÅ‚owy XIV w. ukryÅ‚ depozyt i wÅ‚asne zasoby pieniężne wraz z pierÅ›cionkiem w piwnicy. Skarb nie zostaÅ‚ przez wÅ‚aÅ›ciciela odzyskany, co Å‚Ä…czyć można z szerzÄ…cÄ… siÄ™ wówczas epidemiÄ… "czarnej Å›mierci" lub, majÄ…cymi miejsce w jej nastÄ™pstwie, pogromami żydowskimi.
ZagadkÄ… pozostaje identyfikacja pierwotnych wÅ‚aÅ›cicieli klejnotów. Najczęściej wskazuje siÄ™ na wÅ‚adców obcych: gÅ‚ównie czeskie domy monarsze PrzemyÅ›lidów i Luksemburgów. Przypuszcza siÄ™, że u kupca Å›redzkiego klejnoty zastawiÅ‚ Karol IV - król czeski i cesarz rzymski.

                                                                                                              Ó Krzysztof Wachowski, Jacek Witkowski


Monety skarbu średzkiego.
Bogactwo zÅ‚óż srebra odkrytych pod koniec XIII w. w czeskiej Kutnej Horze spowodowaÅ‚o, że reforma monetarna WacÅ‚awa II miaÅ‚a olbrzymi wpÅ‚yw na system monetarny Europy Åšrodkowej, po której grosze praskie rozlaÅ‚y siÄ™ szerokim strumieniem. Warto zwrócić uwagÄ™, że nazwa "grosz praski" wyrażaÅ‚a zwiÄ…zek tych monet z systemem pieniężnym opartym na grzywnie "praskiej", a nie z miejscem ich produkcji, które znajdowaÅ‚o siÄ™ w Kutnej Horze. Znaczne iloÅ›ci tych monet spotykamy na ÅšlÄ…sku. Odkryty w Åšrodzie ÅšlÄ…skiej zespóÅ‚ jest jednym z najwiÄ™kszych skarbów monetarnych okresu groszowego - razem blisko 7800 monet, w tym 39 zÅ‚otych. Same grosze ważą ok. 25 kg, co stanowiÅ‚o 130 grzywien, tzn. ówczesnych jednostek wagowo-pieniężnych. Grosze praskie, chociaż na pierwszy rzut oka jednorodne, sÄ… interesujÄ…ce przy szczegóÅ‚owszym ich obejrzeniu. Na awersie przedstawiajÄ… trójlistnÄ… koronÄ™ czeskÄ…, wokóÅ‚ której w podwójnym otoku znajdujemy imiÄ™ wÅ‚adcy i jego Å‚aciÅ„skÄ… tytulaturÄ™.. Rewers dostojnie ozdabia heraldyczny lew czeski.
W pierwszej poÅ‚owie XIV w., kiedy to wybito ukryte w Å›rodzie ÅšlÄ…skiej monety, jeden floren byÅ‚ wart 14 groszy. Wszystkie wiÄ™c monety zÅ‚ote można byÅ‚o wymienić na 546 tych monet. Ceny w ówczesnych czasach różnie ksztaÅ‚towaÅ‚y siÄ™ w różnych miejscowoÅ›ciach. A i towary nie byÅ‚y jednakowej jakoÅ›ci. Za caÅ‚Ä… sumÄ™ zgromadzonÄ… w skarbie Å›redzkim można byÅ‚o kupić Å›redniej wielkoÅ›ci wieÅ› lub folwark. Dla przykÅ‚adu: wierzchowiec mógÅ‚ kosztować 3 grzywny, ale niekiedy i dwa razy tyle. Z kolei beczka piwa kosztowaÅ‚a 20 groszy praskich. Jak relatywnie duża to byÅ‚a suma niech Å›wiadczy fakt, że zwykÅ‚y robotnik, aby zarobić 1 grosz musiaÅ‚ pracować 4 dni.
PrzeważajÄ…cÄ… część zÅ‚otych monet stanowiÄ… tzw. floreny. Nazywamy je w ten sposób, gdyż w 1252 r. zapoczÄ…tkowano ich bicie we Florencji - mieÅ›cie, którego herbem jest kwiat lilii odwzorowany na awersie. Moneta zÅ‚ota zostaÅ‚a wprowadzona do gospodarki pieniężnej Europy Å‚aciÅ„skiej w zwiÄ…zku z potrzebami i bujnym rozwojem handlu miÄ™dzynarodowego. Floreny produkowano z prawie czystego zÅ‚ota o wadze ok. 3,5 g. PrzedstawiaÅ‚y na awersie herb florencki, na rewersie natomiast postać patrona tego miasta Å›w. Jana Chrzciciela. Monety te od 1300 do 1422 r. znakowano godÅ‚ami poszczególnych kierowników mennicy florenckiej, sprawujÄ…cych swojÄ… funkcjÄ™ przez 6 miesiÄ™cy. DziÄ™ki zachowanym ksiÄ™gom wiÄ™kszość godeÅ‚ jest rozpoznanych i stÄ…d monety możemy datować z dokÅ‚adnoÅ›ciÄ… do póÅ‚ roku. Wybijanie florenckich florenów rokrocznie w milionach egzemplarzy spowodowaÅ‚o ich masowe napÅ‚ywanie do Europy Zachodniej i Åšrodkowej, gdzie czÄ™sto je naÅ›ladowano. Także na ÅšlÄ…sku podjÄ™to emisjÄ™ florenów. WÅ›ród monet skarbu Å›redzkiego znajduje siÄ™ jeden floren ksiÄ™cia legnickiego WacÅ‚awa I, bity w latach 1345-1364. Jest on szczególnie cenny, gdyż jako najmÅ‚odszy w zbiorze okreÅ›la czas ukrycia skarbu.
Na wystawie warto też zwrócić uwagÄ™ na piÄ™knego dukata, czyli zÅ‚ota monetÄ™ o tym samym rozmiarze, wartoÅ›ci i kruszcowej jakoÅ›ci co moneta florencka, ale bitÄ… w Wenecji. Na jej awersie widzimy Å›w. Marka wrÄ™czajÄ…cego chorÄ…giew klÄ™czÄ…cemu doży. Rewers z kolei przedstawia Chrystusa w mandorii. Motyw ten na zÅ‚otej monecie weneckiej utrzymaÅ‚ siÄ™ aż do poczÄ…tku XIX w. Nazwa dukata utrwaliÅ‚a siÄ™ z czasem w caÅ‚ej prawie Europie jako synonim monety zÅ‚otej, wyparÅ‚a z potocznego użycia nazwÄ™ florena i w tym znaczeniu przetrwaÅ‚a do naszych czasów.
Znaczna liczba monet wchodzÄ…cych w skÅ‚ad skarbu, ich różnorodność decyduje o nieprzeciÄ™tnej randze tego znaleziska i umiejscawia go w szeregu najbardziej interesujÄ…cych odkryć numizmatycznych Europy XX w.


                                                                                                                                  Ó Robert PieÅ„kowski

Wystawa jest staÅ‚Ä… ekspozycjÄ… obrazujÄ…ca jedno z najwspanialszych i najcenniejszych w Europie odkryć archeologicznych ostatniego stulecia, dokonane w Åšrodzie ÅšlÄ…skiej w latach 1985 -1988. Jej gÅ‚ównÄ… część stanowiÄ… bezcenne klejnoty monarsze z XII - XIV wieku.
Prezentowane sÄ… unikatowe, Å›redniowieczne, zÅ‚ote arcydzieÅ‚a sztuki jubilerskiej, w tym: korona królewska, zapona z umieszczonÄ… w centrum kameÄ… z orÅ‚em, bogato zdobione zausznice oraz 2924 srebrne i 39 zÅ‚otych monet.
  • Zadaj pytanie
  • Kalendarium
  • Galeria zdjęć
  • E-kartki
  • Multimedia

Newsletter